مقدمه

تنبیه در اصل مجازاتی است در مورد اشخاص خاطی تا او را بیاگاهاند و از خطا دورش بدارد و در نهایت به راستی و راه صواب سوقش دهد. تنبیه به دو نحو اعمال می‌شود: تنبیه بدنی و تنبیه اخلاقی. از قدیم‌الایام تنبیه بدنی بچه‌ها در بین همکلاسی‌ها بیشتر از تنبیه‌های دیگر رایج بوده است. امروزه با مخالفتهای شدیدی که مسئولین امور تربیتی ما دارند تنبیه‌های بدنی به هر شکلی منسوخ و مذموم دانسته شده و بیشتر به تنبیه‌های اخلاقی توجه می‌شود. ما همگی تا به امروز یا تنبیه شده‌ایم و یا اینکه شاهد تنبیه شدن دیگران بوده‌ایم. چه بسا کودکانی که تا به امروز تن و جانشان آزرده ستم با درشتی‌های اولیای خود بوده است. غافل از اینکه این گونه رفتارها چه لطمات جبران ناپذیری به روح آنها وارد ساخته و می‌سازد.

تنبیه در اعصار و قرون مختلف

تنبیه بخصوص تنبیه بدنی به قصد تربیت و اصلاح نسلها و بازداری ایشان از لغزشو خطا از بدو پیدایش جوامع و در دوره‌های مختلف به صور گوناگون خود را متجلی ساخته است. موضوع تنبیه کودکان نه منحصر به فرهنگ و جامعه‌ای خاص است و نه مختص به عصر و زمانه‌ای معین. از ابتدایی‌ترین قبایل گرفته تا جوامع پیشرفته امروزی بشر به منظور رسیدن به آسودگیهای فردی ، از این شیوه به طرق مختلف استفاده می‌کرده است.

بسیاری از دانشمندان و پژوهشگران قرن اخیر تنبیه کردن کودک را ناشی از نازل بودن سطح فرهنگی در بین خانواده‌ها و افراد جامعه دانسته‌اند و بر آن شده‌اند تا با تلاش و کوششی پی‌گیر علیه ظلم و بی‌عدالتی در سطحی وسیع‌تر قدم بردارند و تربیتی صحیح و مبتنی بر علم ، تعلیم و تربیت را جایگزین تنبیه کنند. در این صورت باید در تربیت نسل جدید توجه بیشتری نشان دهیم.

اسلام و تنبیه کودک

کودکان امانتهایی هستند از جانب آفریدگار متعال که اول بار بدست والدین سپرده شده‌اند. دین اسلام سفارش می‌کند تا بزرگترها در برابر کوچکترها بیشتر احساس مسئولیت کنند و حقوق حقه آنها رعایت کنند. تنبیه بدنی را اسلام حتی برای حیوانات نمی‌پسندد و ترحم بر آنها را از وظایف و شرایط هر کس می‌داند.حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرماید: در تعلیم و تربیت مدارا باشید و سختگیری ننمایید زیرا معلم دانشمند بهتر از معلمی است که سختگیر باشد. در مورد اذیت و صدمه زدن به دیگران حضرت امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: هر کس تازیانه‌ای به دیگری بزند خدا تازیانه‌ای از آتش بر او خواهد زد.

دانشمندان و تنبیه

یکی از بنیانگذاران تعلیم و تربیت نوین بدون شک آنتوان سیمونوویچ ماکارنکو است که زندگی خود را صرف تربیت بچه‌های بزهکار کرد و از ایشان مربیانی تربیت کرد که سرپرستی او را بعدها عهده‌دار شدند. برتراند راسل یکی دیگر از مربیان و متفکرین در امر آموزش و پرورش مسائل اجتماعی است. راسل یکی از فیلسوفان بلند پایه قرن با دستاوردهای فلسفی فراوان و آثاری در زمینه تعلیم و تربیت و همچنین مسائل اجتماعی به رشته تحریر درآورد. راسل در کتاب خود می‌نویسد: تنبیه بدنی به هیچ وجه جایز نیست. من بر این عقیده‌ام که مقام تنبیه در تربیت خیلی ناچیز است و اصلا شک دارم به اینکه تنبیه شدید ضرورتی داشته باشد.

عواقب تنبیه بدنی

تنبیه بدنی:

• بچه‌ها را دروغگو بار می آورد.
• به حیله‌گری و ریاکاری وادار می‌کند.
• علاوه بر صدمات جسمی ، رنج و تحقیر به دنبال می‌آورد.
• سبب ترس و جبن می‌شود.
• افسردگی و بیماریهای عصبی ایجاد می‌کند.
• بچه‌ها به سمت خود آزاری سوق می‌دهد.
• بچه را به دیگر آزاری می‌کشاند.
• بچه‌ها را لجباز می‌کند.
• کودک را گوشه‌گیر می‌کند.
• باعث کند ذهنی می‌شود.
• بچه‌ها را بی‌اراده و نسبت به اطرافیان بی‌تفاوت می‌سازد.

تنبیه غیر بدنی و اخلاقی

• محروم کردن بچه‌ها از تفریح: بچه‌ها علاقه وافری به تفریح و سرگرمی دارند و محروم کردن آنها از این دلخوشیهای ساده چندان سزا نیست منتها باید به بچه آموخت که اگر تکالیفش را انجام دهد اجازه دهد به تفریح و سرگرمی مورد علاقه‌اش بپردازد.
• اگر کودک عمل ناپسندی را برای چندین بار مرتکب شد می‌توان به عنوان مثال او را موقتا از تنقلات مورد علاقه‌اش محروم کرد.
• از تدابیری که می‌توان به مثابه توبیخ در مورد کودک روا داشت این است که موقتا به او بی‌اعتنا بود. منتها این رفتار را باید با ظرافت و فراست انجام داد تا کودک فکر نکند که بزرگترها او را طرد کرده‌اند.
• رفتن به مهمانی برای کودک مهم است. اغلب وقتی او را به مهمانی نبرین متوجه می‌شود که خطایی از او سرزده، در صورتی که طفل به اشکال کارش پی نبرده باشد باید به نحوی به او بفماند که چرا به مهمانی برده نشده است.